Czy droga do szkoły może być jednocześnie przygodą, lekcją przyrody i miejscem relaksu? Okazuje się, że tak! W Wysokiej k. Piły powstał z inicjatywy OX2 wyjątkowy szlak, który łączy funkcjonalność z ekologią, a wszystko to w duchu Nature-Based Solutions (NBS) – rozwiązań inspirowanych naturą. To coś więcej niż ścieżka – to Park Biocenotyczny czyli przestrzeń, która rośnie, zmienia się i współgra z otaczającym krajobrazem.
Zamiast betonowych chodników – miękkie ścieżki wśród łąk kwietnych. Zamiast standardowych ławek – siedziska z drewna, które znaleziono na miejscu. A do tego drzewa owocowe, schodki prowadzące do tajemniczej dziupli, a nawet mrowiska, które zostaną otoczone specjalną ochroną. Tu każda roślina, każdy kamień i każdy fragment terenu pełni rolę, tworząc miejsce, w którym dzieci (i dorośli!) mogą odkrywać naturę na własnych warunkach.
‘Dla mnie ważne w tym projekcie było podejście. Odejście od typowego projektowania terenów zieleni na rzecz zarządzania krajobrazem i zastanymi zasobami. Miejsca, które były niedostępne, zarośnięte, udostępniliśmy w sposób nie ingerujący mocno w przyrodę. Natomiast miejsca wcześniej intensywnie utrzymywane nieco „zapuściliśmy”, pozwoliliśmy im zarosnąć, zasadziliśmy aleje i szpalery drzew, a także mini sad.
Katarzyna Kobierska, architekt krajobrazu i autorka projektu
Co konkretnie składa się na Park Biocenotyczny w Wysokiej?
1. Łąki kwietne
W projekcie przewidziano wysianie około 5900 m² łąk kwietnych, które mają istotne znaczenie dla lokalnej bioróżnorodności. Łąki te składają się z wieloletnich gatunków roślin dostosowanych do lokalnych warunków siedliskowych, takich jak krwawnica pospolita, firletka poszarpana, aster gawędka czy jastrun właściwy. Ich obecność sprzyja zwiększeniu populacji owadów zapylających, takich jak pszczoły i trzmiele, a także stanowi naturalny rezerwuar bioróżnorodności. Ponadto, mozaikowe koszenie pozwala na sukcesywne odnawianie siedlisk i zapewnia odpowiednie warunki dla roślin kwitnących przez większą część roku.
2. Drzewa i krzewy owocowe
Projekt zakłada wprowadzenie nasadzeń drzew owocowych lokalnych odmian staropolskich, takich jak jabłonie, grusze, śliwy oraz dzikie gatunki, np. jarząb pospolity czy głóg jednoszyjkowy. Te gatunki nie tylko pełnią funkcję ozdobną, lecz także zapewniają pożywienie dla ptaków, owadów i drobnych ssaków. Drzewa te rozmieszczono w sposób zapewniający ich harmonijną integrację z istniejącym krajobrazem, a ich owocowanie potencjalnie przyczynia się do zwiększenia lokalnej suwerenności żywnościowej.
3. Landart Dziupla i Meander
To jedno z najbardziej charakterystycznych miejsc w projekcie, łączące walory artystyczne, edukacyjne i ekologiczne. Landart Dziupla to przestrzeń eksploracyjna, w której użytkownicy mogą doświadczyć bezpośredniego kontaktu z naturą, obserwując cykl życia drzew oraz mikroekosystemy zamieszkujące wierzby dziuplaste. Została stworzona z obciętych żywokołów rosnących tam starych wierzb, a ścieżka wewnątrz dziupli została wysypana zrębkami z drobnych gałęzi wierzby. Meander to natomiast ciąg roślinnych nasadzeń w formie wijącej się ścieżki obsadzonej bylinami i ozdobnymi trawami, wiodący ku centralnej wierzbie, przez którego środek prowadzi spacerowa równoważnia. W ramach tego elementu zaplanowano również kamienie narzutowe, które stanowią naturalny akcent krajobrazowy i jednocześnie służą jako elementy do zabawy oraz odpoczynku.
4. Obudowa mrowisk
Zachowanie i ochrona naturalnych siedlisk mrówek stanowi istotny element strategii ekologicznej projektu. Obudowa mrowisk wykonana z lokalnie pozyskanych materiałów, takich jak paliki robinii akacjowe, ma na celu wyraźne zaznaczenie ich obecności i ograniczenie nieświadomej ingerencji człowieka. Dzięki temu użytkownicy przestrzeni mogą lepiej zrozumieć rolę tych owadów w ekosystemie, a jednocześnie uniknąć przypadkowego niszczenia ich siedzib. Robinia na słupki do ogrodzenia została pozyskana ze drzew ściętych na terenie objętym działaniami w ramach walki z inwazyjnymi gatunkami roślin. Dodatkowe tablice informacyjne poszerzają wiedzę na temat znaczenia mrówek w środowisku.
5. Żywe tablice edukacyjne
Rozlokowane w różnych częściach terenu tablice edukacyjne pełnią funkcję informacyjną oraz estetyczną. Opisują m.in. rolę dzikich pszczół, funkcję dziuplastych wierzb, znaczenie łąk kwietnych czy charakterystykę parków biocenotycznych. Innowacyjnym rozwiązaniem jest wykorzystanie sztobrów wierzbowych jako żywych fundamentów tablic, co sprawia, że wraz z upływem czasu elementy te będą stopniowo zmieniać swój wygląd i wzmacniać się dzięki rozwijającym się korzeniom roślin.
6. Dębowo-olchowa równoważnia
Jest to element o wielu funkcjach – pełni zarówno rolę rozrywkową i treningową, jak i obserwacyjną i krajobrazową. Równoważnia to wąska, drewniana kładka z drewna dębowego i olchowego, nisko osadzona nad ziemią, która pozwala na rozwijanie zdolności motorycznych użytkowników, a jednocześnie pełni funkcję granicy dla wybranych obszarów nasadzeń. Konstrukcja ta została zaplanowana w taki sposób, aby harmonijnie komponować się z naturalnym otoczeniem i być elementem ułatwiającym interakcję dzieci i dorosłych z przyrodą.
7. Schodki do wierzby
Dzięki wprowadzeniu drewnianych schodków użytkownicy mają możliwość bliższego przyjrzenia się naturalnej dziupli znajdującej się w wiekowej wierzbie głowiastej. To nie tylko forma rekreacji, ale przede wszystkim przykład edukacji przyrodniczej w terenie – na tablicy informacyjnej przy wierzbie można znaleźć informacje na temat znaczenia dziuplastych drzew jako siedlisk dla ptaków, owadów i drobnych ssaków. Schodki wykonane z lokalnych materiałów, takich jak drewno robinii akacjowej, wpisują się w ideę cyrkularności i ekologicznego projektowania.
10. Polany rekreacyjne
Projekt przewiduje wydzielenie polan rekreacyjnych, które będą pełniły funkcję przestrzeni do odpoczynku, spotkań i aktywności na świeżym powietrzu. Dzięki zastosowaniu naturalnych nasadzeń i harmonijnego układu drzew i krzewów, polany tworzą przyjazne, zacienione miejsca, idealne zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. W ich pobliżu przewidziano elementy małej architektury, takie jak drewniane siedziska wykonane z pni drzew oraz kamienne bloki pełniące funkcję miejsc do siedzenia i zabawy.
Podsumowanie
Realizacja w Wysokiej to doskonały przykład na to, jak biznes może wspierać lokalną społeczność, inwestując w to, co najcenniejsze – jej dobrostan i otaczającą przyrodę. To także dowód, że nawet codzienna droga do szkoły może stać się fascynującą przygodą, pełną natury i odkryć. Tworząc przestrzeń z myślą o ludziach i środowisku, zyskujemy coś więcej niż estetykę – kształtujemy ekosystem, który żyje, oddycha i zaprasza do eksploracji.
***
Ten projekt będzie się rozwijał z każdym rokiem, a naszym zadaniem będzie delikatnie prowadzić go w kierunku nadanych już funkcji. I jednocześnie oddawać ważny głos w tym działaniu Naturze, które teraz ma ułatwione wykorzystywanie potencjału tego miejsca, przy zachowaniu i wzmocnieniu jego walorów społecznych, zdrowotnych i edukacyjnych. Zostańcie z nami, żeby widzieć jak Park Biocenotyczny w Wysokiej dojrzewa: pierwsze aktualizacje już wiosną 2025.